Ekonomi Terimleri: Sık Sorulan Sorular

Ekonomi terimleri, finans, ticaret, yatırım ve piyasalarla ilgili kavramların doğru anlaşılması için hayati öneme sahiptir. Bu terimler, hukuki bağlamda da sıkça kullanılır ve bazı eski ya da eşanlamlı ifadelerle zenginleşir. Sözlüğümüzde, ekonomi dünyasında karşılaşabileceğiniz temel ve ileri düzey kavramlar detaylı, açık ve anlaşılır bir şekilde açıklanmıştır. Böylece, hem akademik hem de pratik alanlarda terimleri rahatlıkla kullanılabilir ve yorumlanabilir.

Acenta
Bir gerçek veya tüzel kişi adına, sürekli olarak ve belirli bir ücret karşılığında sözleşme yapmaya yetkili kişi veya kuruluş. Türk Ticaret Kanunu’na göre, acente işlemleri doğrudan temsil ettiği taciri bağlar.

Açık Piyasa İşlemleri
Merkez bankalarının para arzını ve faiz oranlarını kontrol etmek amacıyla devlet tahvilleri gibi menkul kıymetleri alıp sattığı işlemler bütünüdür. Para politikasının temel araçlarından biridir.

Adaptif Beklentiler
Ekonomik aktörlerin, geçmiş dönem verilerine dayanarak gelecekteki ekonomik değişimleri tahmin etmeleri yaklaşımıdır. Genellikle enflasyon tahminlerinde kullanılır.

Ajan (Ekonomi)
Ekonomik kararlarda yer alan birey, firma veya kurum gibi rasyonel davranan aktörleri ifade eder. Mikroekonomik analizlerde sıkça başvurulan bir kavramdır.

Alonj
Kıymetli evrakın arkasında ciro veya beyanda bulunacak yer kalmaması hâlinde kullanılan ve senede eklenen kağıttır. Ciro işlemlerinin geçerli olması için usulüne uygun şekilde düzenlenmelidir.

Amortisman
Maddi ve maddi olmayan duran varlıkların zamanla yıpranması, aşınması veya eskimesi sebebiyle değerlerinde meydana gelen azalışın muhasebeleştirilmesidir. Vergi hukukunda gider yazılabilir kalemler arasındadır.

Ankes
Bankaların şubelerinde, müşterilere ödeme yapmak amacıyla tuttukları nakit paradır. Ankes nakitler, bankanın günlük işlem yükünü karşılamak üzere hazır bulundurulur.

Arakazanç
Bir menkul kıymetin alımı ile satımı arasında geçen sürede elde edilen faiz geliridir. Tahvil işlemlerinde yatırımcının toplam getirisini etkileyen unsurlardandır.

Arz (Ekonomi)
Belirli bir fiyat seviyesinde, üreticilerin piyasaya sunmaya razı oldukları mal veya hizmet miktarıdır. Arz kanunu gereği, diğer koşullar sabitken fiyat ile arz doğru orantılıdır.

Arz Esnekliği
Arz edilen mal miktarının, fiyat değişimlerine ne ölçüde tepki verdiğini gösteren orandır. Esnekliği yüksek olan mallarda üretim daha kolay artırılabilir.

Arz ve Talep
Bir malın piyasadaki alıcı ve satıcılarının davranışlarını inceleyen temel ekonomik ilkedir. Fiyat, arz ve talep dengesinde belirlenir.

Aval
Kambiyo senetlerinde, özellikle poliçelerde, borcun ödeneceğine dair üçüncü bir kişi tarafından verilen teminattır. Aval veren kişi, senet borçlusu gibi sorumlu olur.

Ayrık Seçim
Tüketici tercih teorisinde, sınırlı sayıda ve bölünemez nitelikteki seçenekler arasından yapılan seçimleri analiz eden iktisadi yaklaşımdır. Genellikle kamu politikalarında modellemelerde kullanılır.

Bağımsız Mal
Tüketimi başka bir malın tüketiminden etkilenmeyen mallardır. Bir malın fiyatındaki değişiklik, bağımsız malların talebini etkilemez. Örneğin ekmek ile otomobil birbirinden bağımsız mallardır.

Başabaş Noktası (Ekonomi)
Bir işletmenin toplam gelirleri ile toplam maliyetlerinin birbirine eşit olduğu üretim veya satış miktarını ifade eder. Bu noktada işletme ne kâr eder ne de zarar. İngilizce karşılığı “break-even point”tir.

Baz Etkisi
Bir ekonomik göstergenin yıllık değişiminin, bir önceki yılın aynı dönemindeki seviye ile karşılaştırılması sonucu oluşan oransal yanılsamadır. Özellikle enflasyon hesaplamalarında baz yıl verisi büyük önem taşır.

Beklenen Fayda
Karar vericinin, belirli bir ihtimalle gerçekleşecek sonuçlardan elde edeceği ortalama faydadır. Olasılık teorisi ve rasyonel tercih modelleri ile yakından ilişkilidir.

Birincil Mallar
Doğrudan doğadan elde edilen, işlenmemiş ve üretim sürecinin ilk aşamasında yer alan mallardır. Tarım ürünleri, madenler ve ham petrol bu kapsama girer.

Bowley Yasası
Toplam gelirin emek ve sermaye arasında sabit oranlarda bölündüğünü ileri süren iktisadi varsayımdır. Zaman içinde bu oranların değişmediğini savunur, ancak modern ekonomilerde bu yasanın geçerliliği tartışmalıdır.

BRICS
Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'nın oluşturduğu ekonomik ve politik işbirliği platformudur. Gelişmekte olan ülkelerin küresel ekonomide daha fazla söz sahibi olmasını amaçlar.

Bütçe
Belirli bir dönemde kamu idarelerinin gelir ve gider tahminlerinin yer aldığı, yasama organı tarafından onaylanan mali plan belgesidir. Anayasal düzeyde hukuki temele sahiptir.

Bütçe Açığı
Kamu harcamalarının, kamu gelirlerinden fazla olması durumunda ortaya çıkan mali dengesizliktir. Bütçe açığı genellikle borçlanma ile finanse edilir.

Cari Hesap
Bir ülkenin mal ve hizmet ticareti, yatırım gelirleri ve transfer ödemeleri gibi işlemlerinin toplamını gösteren ödemeler dengesi kalemidir. Cari açık veya cari fazla, ülkenin dış ekonomik ilişkilerinin dengesini ifade eder.

Caydırılmış İşçi
İş bulma ümidini kaybederek iş aramaktan vazgeçmiş, bu nedenle işgücüne dahil sayılmayan kişidir. Resmî işsizlik oranlarının altında kalan gerçek işsizliği yansıttığı savunulmaktadır.

Ceteris Paribus
Latince kökenli bu ifade, “diğer tüm koşullar sabitken” anlamına gelir. Ekonomik modellerde, bir değişkenin etkisi analiz edilirken diğer tüm değişkenlerin sabit tutulduğunu varsaymak için kullanılır.

CIVETS
Kolombiya, Endonezya, Vietnam, Mısır, Türkiye ve Güney Afrika’nın baş harflerinden oluşan, yatırım açısından gelecek vadettiği düşünülen gelişmekte olan ülkeler grubudur. BRICS’e benzer bir kavramsal çerçeve sunar.

Sırada D harfi var. Hemen devam ediyorum:

Damping
Bir malın iç pazardaki fiyatının altında bir bedelle dış pazarda satılmasıdır. Haksız rekabet aracı olarak değerlendirilir ve uluslararası ticaret hukukunda korunma tedbirlerinin uygulanmasına neden olabilir.

Deflatör
Nominal ekonomik büyüklükleri reel değerlere dönüştürmek için kullanılan genel fiyat düzeyi göstergesidir. Genellikle gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH) deflatörü kullanılır.

Devralma
Bir şirketin, başka bir şirketin hisselerini veya varlıklarını satın alarak kontrolünü ele geçirmesidir. Ticaret hukuku açısından birleşme ve devralma işlemleri belirli bildirim ve izin süreçlerine tabidir.

Dışlama Etkisi
Kamu harcamalarının finansmanı için yapılan borçlanmaların, özel sektör yatırımlarını azaltması sonucunda ortaya çıkan ekonomik durumdur. Faiz oranları üzerindeki etkisi ile dikkat çeker.

Dışsal Ekonomiler
Bir firmanın üretim faaliyetinden doğrudan etkilenmeyen, ancak çevresel koşullar nedeniyle maliyetlerinin azaldığı durumları ifade eder. Ölçek ekonomilerinin dışsal biçimidir.

Dışsallık
Bir ekonomik faaliyetin, piyasa fiyatları aracılığıyla yansıtılmayan, üçüncü kişiler üzerinde olumlu veya olumsuz etkiler yaratması durumudur. Olumsuz dışsallıklar (örneğin çevre kirliliği) genellikle düzenleme gerektirir.

Döviz Kuru
Bir ülke parasının, yabancı bir ülke parası cinsinden değeri. Serbest kur, sabit kur ve yönetilen kur rejimleri olmak üzere çeşitli döviz kuru sistemleri bulunur.

Düşük Mal
Gelir arttıkça talebi azalan mal türüdür. Genellikle temel ihtiyaçlara yönelik olan bu malların yerini gelir artışıyla daha kaliteli mallar alır.

Ekonomizm
Ekonomik çıkarların, toplumsal ve siyasal alanlar üzerinde belirleyici bir önceliğe sahip olduğu anlayışı ifade eder. Hukuki ve etik değerlerin ikinci plana itilmesi eleştirisine maruz kalabilir.

Eksik İstihdam
Bireylerin yeteneklerinin veya çalışma isteklerinin tam olarak kullanılmadığı durumdur. Örneğin, kişinin yarı zamanlı çalışması ya da uzmanlık alanının dışında düşük nitelikli bir işte çalışması bu kapsama girer.

Emtia
Genellikle ticarete konu olan, standardize edilebilen ve borsalarda işlem görebilen tarım ürünleri, madenler ve enerji kaynakları gibi mallardır. Altın, petrol, buğday tipik örneklerdir.

En Değerli Müşteri Grubu
İşletmelere en yüksek kârı sağlayan, uzun vadeli ilişkiler kurulması hedeflenen müşteriler grubudur. Pazarlama stratejilerinde ve müşteri ilişkileri yönetiminde önemlidir.

Enflasyon
Genel fiyat seviyesinin sürekli ve hissedilir şekilde artmasıdır. Paranın satın alma gücünün azalmasına yol açar. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ve üretici fiyat endeksi (ÜFE) gibi göstergelerle ölçülür.

Esnek Kur Sistemi
Döviz kurunun piyasadaki arz ve talep koşullarına göre serbestçe belirlendiği sistemdir. Merkez bankası müdahalesi sınırlıdır. Dalgalı kur rejimi olarak da bilinir.

Fark Kontratları
İki taraf arasında varlık alım-satım farkı üzerinden yapılan, fiziki teslimat gerektirmeyen türev finansal sözleşmelerdir. Spekülatif yatırım amacıyla kullanılır.

Fırsat Maliyeti
Bir tercih yapılırken vazgeçilen en iyi alternatifin değeridir. Ekonomik kararların değerlendirilmesinde temel bir kavramdır. Kaynak kıtlığına dayanan seçimlerin maliyetini ifade eder.

FMCG (Hızlı Tüketim Ürünleri)
Günlük yaşamda sıkça ve hızlı tüketilen, genellikle düşük fiyatlı ürünlerdir. Gıda, temizlik ürünleri ve içecekler bu kategoriye girer. Yüksek cirolu ancak düşük kâr marjlı bir sektördür.

Fonlama
Finansal kuruluşların, kredi verebilmek veya yatırımlarını sürdürebilmek amacıyla kullandıkları kaynakların sağlanmasıdır. Bankacılık sisteminde kısa vadeli ve uzun vadeli fonlama yöntemleri vardır.

Friksiyonel İşsizlik
İş arayan bireylerin mevcut boş işlerle eşleşememesi sonucu ortaya çıkan geçici işsizlik türüdür. Genellikle bireylerin iş değiştirme süreciyle ilişkilidir ve doğal işsizlik oranının bir parçasıdır.

Gayrimenkul
Arsa, arazi, bina gibi taşınmaz malları ifade eder. Türk Medeni Kanunu'na göre mülkiyet hakkının konusu olabilir. Alım-satımı tapu siciline tescil ile hüküm ifade eder.

Gelir
Gerçek veya tüzel kişilerin belirli bir dönemde elde ettikleri kazançlardır. Vergi hukuku bağlamında gelir, gelir vergisine tabi tutulur. Ücret, kira, faiz gibi unsurları kapsar.

Gelişmekte Olan Pazarlar
Ekonomik büyüme potansiyeli taşıyan, sanayileşme sürecini tamamlamamış ülke piyasalarıdır. Yatırımcılar için fırsat ve risk unsurlarını birlikte barındırır.

Giffen Paradoksu
Bir malın fiyatı arttığında, talebinin de artması durumunu ifade eden istisnai bir durumdur. Genellikle düşük gelir gruplarının temel ihtiyaç malları için geçerlidir. Talep kanununa aykırı bir örnektir.

Gölge Fiyat
Piyasada oluşmayan, ancak ekonomik analizle varsayılan fiyat değeridir. Özellikle dışsallık içeren kamu projelerinde kullanılır. Gerçek maliyeti veya faydayı yansıtmayı amaçlar.

Güneş Lekeleri (Ekonomi)
Ekonomik kararları etkileyebilecek, ancak ekonomik temeli olmayan rastgele dışsal şokları ifade eden bir terimdir. Davranışsal iktisatta beklentilerin rasyonellikten sapmasına örnek olarak gösterilir.

Hakediş
Bir işin belirli bir bölümünün tamamlanmasına bağlı olarak yükleniciye yapılan ara ödemeyi ifade eder. Genellikle kamu ihalelerinde ve inşaat sözleşmelerinde kullanılır.

Hanehalkı Borçlanma Oranı
Hanehalklarının gelirlerine oranla kullandıkları toplam borcun düzeyini gösteren makroekonomik göstergedir. Finansal istikrar açısından önem taşır.

Hiperenflasyon
Aylık %50'yi aşan, kontrolsüz fiyat artışlarının yaşandığı şiddetli enflasyon türüdür. Para biriminin hızla değer kaybetmesine ve ekonomik sistemin işlemez hale gelmesine neden olur.

Hizmet
Fiziksel bir ürün üretmeksizin sunulan, tüketildiği anda yok olan ekonomik faaliyetlerdir. Eğitim, sağlık, danışmanlık gibi alanları kapsar. Mal-hizmet ayrımı vergisel sonuçlar doğurur.

İhtiyari Politika
Kamu otoritelerinin, ekonomik dalgalanmalara karşı uygulamayı tercih ettikleri maliye ve para politikalarıdır. Otomatik istikrar araçlarından farklı olarak aktif müdahale içerir.

İkame Mal
Birbirinin yerine tüketilebilen mallardır. Bir malın fiyatı arttığında diğerinin talebi artar. Örneğin, tereyağı ile margarin ikame mallardır.

İktisadi Veri
Ekonomik analizlerde kullanılan sayısal göstergelerdir. Büyüme oranı, işsizlik oranı, enflasyon, faiz oranı gibi veriler karar alma süreçlerinde önemlidir. Veri güvenilirliği, ekonomi politikalarının etkinliği açısından kritiktir.

İndirim
Mal veya hizmetin satış fiyatı üzerinden yapılan fiyat azaltımıdır. Pazarlama stratejisi olarak kullanılabilirken, vergi hukukunda da özel usullerle işlem görür.

İzlenebilirlik
Bir ürünün ya da hizmetin üretim sürecinden nihai tüketiciye kadar olan yolculuğunun takip edilebilirliğidir. Özellikle gıda güvenliği ve tedarik zinciri yönetiminde büyük öneme sahiptir.

J Eğrisi
Bir ülkenin para birimi değer kaybettikten sonra dış ticaret dengesinin ilk etapta bozulup, zamanla iyileşmesini ifade eden grafiksel görünüm. Kısa vadede ithalat pahalanırken, uzun vadede ihracat artışıyla denge sağlanır.

Kai Fang
Çin ekonomisinde 1980 sonrası serbest bölgelerde uygulanan “açılma” politikasını ifade eder. Yabancı sermayenin ülkeye girişine izin verilmesiyle Çin'in küresel pazarlara entegrasyonu sağlanmıştır.

Kalite Maliyetleri
Ürün veya hizmetin istenen kalite düzeyine ulaşması için yapılan harcamalardır. Önleme, ölçme ve hata düzeltme maliyetlerini içerir. Toplam kalite yönetimi anlayışında önemli bir ölçüttür.

Kambiyo
Yabancı para ve bu para cinsinden düzenlenmiş ödeme araçlarının genel adıdır. Kambiyo senetleri (poliçe, bono), kambiyo işlemleri ve kambiyo rejimi gibi terimlerle birlikte kullanılır.

Kapitülasyon
Osmanlı döneminde yabancı tüccarlara tanınan ticari imtiyazlardır. Modern anlamda ise bir ülkenin yabancı sermayeye aşırı ayrıcalık tanıması eleştirisiyle kullanılır.

Kardinal Fayda
Faydanın ölçülebilir ve sayısal olarak ifade edilebilir olduğunu kabul eden fayda teorisidir. Karşıtı “ordinal fayda”dır ve sadece sıralama yapılabileceğini savunur.

Kaynak Dağılımı
Kıt ekonomik kaynakların üretim faktörleri arasında ne şekilde paylaştırıldığını ifade eder. Etkin kaynak dağılımı, optimal üretim ve refah düzeyine ulaşmayı hedefler.

Kefalet
Bir borçlunun borcunu yerine getirmemesi hâlinde, alacaklıya karşı borcun ifasını üstlenme taahhüdüdür. Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir ve şekil şartına tabidir.

Keşideci
Bir kıymetli evrakı (örneğin çek veya bono) düzenleyerek borç altına giren kişidir. Çekin üzerinde ad-soyad ve imzasıyla sorumluluğu üstlenir. Hukuken ödeme emrinin muhatabıdır.

Kıtlık (Ekonomi)
İnsan ihtiyaçlarının sınırsız, kaynakların ise sınırlı olması nedeniyle ortaya çıkan temel ekonomik problemdir. Ekonomi biliminin varlık nedeni olarak kabul edilir.

King Kanunu
Tarımsal ürün arzının esnekliğinin düşük olması nedeniyle, küçük bir arz fazlasının büyük fiyat düşüşlerine yol açabileceğini savunan teoridir. Tarım ekonomisinin dalgalı yapısını açıklar.

Komprador
Sömürge veya yarı sömürge ülkelerde, yerli halktan olup yabancı sermaye adına hareket eden aracılar için kullanılır. Eleştirel ekonomi yazınında sıkça yer alır.

Kurucu Hisse Senedi
Şirketin kurucularına, kâr payı veya yönetim ayrıcalığı sağlayan özel türde hisse senedidir. Ticaret hukukunda özel düzenlemelere tabidir.

Küresel İndeksler ve Göstergeler
Ülkelerin ekonomik, sosyal ve politik durumlarını ölçmek amacıyla oluşturulan karşılaştırmalı veri setleridir. Örnekler: İnsani Gelişme Endeksi (HDI), Rekabetçilik Endeksi, Yolsuzluk Algı Endeksi.

Lüks (Kavram)
Gelir arttıkça talebi orantısız şekilde artan malları tanımlar. Temel ihtiyaçların ötesinde tüketilen ve genellikle yüksek statü göstergesi olan ürünlerdir. Lüks mallar, gelir esnekliği yüksek olan tüketim kalemleridir.

Malthusçuluk
Thomas Malthus’un nüfus artışı ile gıda üretimi arasındaki dengesizliğe dair teorisidir. Nüfusun geometrik, gıda üretiminin ise aritmetik artacağını öne sürerek yoksulluğun kaçınılmaz olduğunu savunmuştur. Günümüzde gelişmiş ülkelerde etkisi azalmıştır.

MINT
Meksika, Endonezya, Nijerya ve Türkiye’yi kapsayan, gelişmekte olan ve yüksek büyüme potansiyeline sahip ülkeleri tanımlayan kısaltmadır. BRICS'e alternatif olarak değerlendirilmiştir.

Miktar Teorisi
Paranın dolaşım hızına ve toplam üretime göre fiyat seviyesini açıklayan teoridir. MV = PY denklemi ile ifade edilir. Klasik iktisatçılar ve monetaristler tarafından savunulur.

Monopson
Piyasada yalnızca bir alıcının bulunduğu rekabet dışı piyasa türüdür. Genellikle işgücü piyasasında tek işveren durumundaki devlet örnek gösterilir. Fiyat belirleme gücü alıcıdadır.

Moratoryum
Bir borçlunun, borçlarını ödeyemeyeceğini ilan ederek ödeme yükümlülüklerini geçici süreyle askıya almasıdır. Devletlerin dış borç ödemelerinde sıklıkla görülür. İflasla karıştırılmamalıdır.

Mutualizm (Ekonomik Teori)
Proudhon tarafından geliştirilen, karşılıklı yardımlaşma ve gönüllü değiş tokuşa dayalı bir ekonomik sistem önerisidir. Kapitalist mülkiyet ilişkilerine karşı çıkar, kooperatif yapıları teşvik eder.

Net Bugünkü Değer
Bir yatırımın gelecekte sağlayacağı nakit akımlarının bugünkü değeri ile maliyeti arasındaki farktır. Pozitifse yatırım yapılabilir kabul edilir. Finansal karar alma süreçlerinde temel kriterdir.

Niş Pazar
Geniş kitlelere değil, belirli ve dar bir tüketici grubuna hitap eden özel pazardır. Örneğin, vegan bebek ürünleri veya solaklar için tasarlanmış araç-gereçler gibi.

Normal Mal
Gelir arttıkça talebi de artan mallardır. Temel tüketim malları genellikle bu sınıfa girer. Lüks mallar da normal mal sayılırken düşük mallar bunun tersidir.

Normatif İktisat
“Ne olması gerekir?” sorusuna yanıt veren, değer yargılarına dayalı iktisadi analiz türüdür. Örnek: “Devlet eğitime daha çok bütçe ayırmalıdır.” Pozitif iktisatla karşılaştırılır.

Ordinal Fayda
Tüketicilerin tercihlerini sıralayabildiği, ancak faydayı ölçemediği yaklaşımdır. Fayda, yalnızca göreli sıralama ile ifade edilir. Modern mikroekonomi analizlerinde tercih edilir.

Parasalcılık
Milton Friedman öncülüğündeki monetarist iktisat okuludur. Ekonomide istikrarın sağlanmasında para arzı kontrolünün temel araç olduğunu savunur. Keynesyen görüşlere karşıdır.

Parite (Ekonomi)
İki para birimi arasındaki karşılıklı değişim oranıdır. Satın alma gücü paritesi ve nominal döviz kuru gibi türleri vardır. Uluslararası ticaret ve yatırım analizlerinde önemlidir.

Pazar (Ekonomi)
Alıcı ve satıcının karşılaştığı, mal ve hizmetlerin değiş tokuş edildiği ekonomik ortamdır. Fiziki ya da sanal olabilir. Tam rekabet, monopson, oligopol gibi farklı yapı türleri içerir.

Pazar Doygunluğu
Belirli bir ürün veya hizmetin piyasada yaygınlaşarak yeni talebin sınırlı hale gelmesi durumudur. Şirketler yeni pazar arayışına girer ya da ürün farklılaştırmasına yönelir.

Pazar Payı
Bir şirketin, belirli bir piyasadaki toplam satışlar içindeki yüzdesel oranıdır. Rekabet gücünü gösteren temel göstergelerden biridir.

Pazar Sosyalizmi
Sosyalist planlama ile piyasa mekanizmalarının birleştirildiği ekonomik sistemdir. Devlet mülkiyeti altında serbest fiyat mekanizmasına yer verilir. Tito Yugoslavası bu modele örnektir.

Pre-IPO
Bir şirketin halka arzdan önceki finansman sürecidir. Özel yatırımcılar tarafından sağlanan sermaye ile şirket değeri artırılmaya çalışılır.

Promosyon
Tüketiciye ek ürün, hediye ya da indirim sunarak satışları artırmaya yönelik pazarlama tekniğidir. Hukuki olarak, yanıltıcı reklam ve haksız ticaret uygulamaları kapsamında denetlenebilir.

Reel Harcama
Fiyat değişimlerinden arındırılmış, sabit fiyatlarla ifade edilen harcamalardır. Nominal harcamalara göre enflasyon etkisi ortadan kaldırılarak gerçek alım gücü analiz edilir.

Rehin (Ekonomi)
Bir borcun teminatı olarak taşınır veya taşınmaz bir malın alacaklıya bırakılmasıdır. Alacak ödenmezse, rehin konusu mal paraya çevrilerek borç tahsil edilir. Rehin, Türk Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Resesyon
Ekonomik daralma dönemidir. En az iki çeyrek üst üste GSYH'nin negatif büyüme göstermesi durumunda resesyon oluştuğu kabul edilir. İşsizlik artışı ve tüketim düşüşü ile kendini gösterir.

Sabit Kur
Bir ülkenin para biriminin, başka bir para birimi veya sepetine karşı belirli bir değerde sabitlenmesidir. Kur sabitlemesi, merkez bankasının müdahalesiyle sürdürülür. Dalgalı kur sisteminin karşıtıdır.

Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP)
Farklı ülkelerdeki para birimlerinin, aynı mal ve hizmet sepetine göre karşılaştırılması yöntemidir. Uluslararası karşılaştırmalar ve refah düzeyi analizlerinde kullanılır.

Satınalma
Bir ürün veya hizmetin bir bedel karşılığında edinilmesidir. Özel sektörde işletme giderleri içinde yer alır; kamu alımlarında ise “kamu ihalesi” hukuku çerçevesinde yürütülür.

Say Kanunu (Jean-Baptiste Say Yasası)
“Her arz kendi talebini yaratır” görüşünü savunur. Klasik iktisatçılar tarafından benimsenmiştir. Keynesyen iktisat bu görüşe karşı çıkarak talep eksikliğinin krizlere neden olabileceğini savunur.

Sefalet Endeksi
Bir ülkenin ekonomik durumunu ölçmek amacıyla işsizlik oranı ile enflasyon oranının toplamından oluşan endekstir. Ne kadar yüksekse, toplumun refah seviyesi o kadar düşük kabul edilir.

Senyoraj
Devletin para basma ayrıcalığından elde ettiği kazançtır. Basılan paranın nominal değeri ile üretim maliyeti arasındaki farktır. Enflasyonist politikalarla ilişkilendirilir.

Servet Etkisi
Bireylerin sahip oldukları varlıkların (gayrimenkul, hisse senedi vb.) değerindeki artışa bağlı olarak harcamalarını artırmalarıdır. Ters durumda tüketim azalır.

Stahanovizm
Sovyetler Birliği’nde üretkenliği artırmak için uygulanan, işçilerin normların çok üzerinde üretim yapmalarını teşvik eden sistemdir. İdeolojik ve propaganda amaçlı kullanılmıştır.

Stopaj Vergisi
Gelir kaynağında yapılan vergi kesintisidir. Özellikle ücret, kira ve faiz gelirlerinde uygulanır. Vergi sorumluluğu ödeyenden çok, ödemeyi yapan tarafa yüklenmiştir.

Tahvil
Devletin veya şirketlerin borçlanmak amacıyla çıkardığı uzun vadeli, faiz getirili menkul kıymettir. Vade sonunda ana para iade edilir. Hisse senetlerinden farklı olarak ortaklık değil, alacak hakkı sağlar.

Talebin Fiyat Esnekliği
Fiyat değişimlerine karşı talebin ne ölçüde değiştiğini gösteren ölçüttür. Esnek talepte fiyat arttıkça talep hızla düşer; inelastik (esnek olmayan) talepte ise talep daha az etkilenir.

Talep
Belirli bir dönemde, belirli bir fiyat düzeyinden satın alınmak istenen mal ve hizmet miktarıdır. Talep eğrisi genellikle negatif eğimlidir.

Talep Şoku
Ekonomide ani ve beklenmedik şekilde toplam talepte meydana gelen büyük değişikliktir. Negatif talep şoku durgunluğa, pozitif şok enflasyona neden olabilir.

Tam İstihdam
Ekonomideki tüm üretim faktörlerinin —özellikle iş gücünün— etkin biçimde kullanıldığı durumdur. Friksiyonel ve yapısal işsizlik dışında işsizliğin bulunmadığı seviye olarak kabul edilir.

Tamamlayıcı Mal
Birlikte kullanılan ve biri olmadan diğerinin işlevi azalan mal türüdür. Örneğin, yazıcı ve kartuş. Biri için talep arttığında diğeri için de artar.

Tartılı Bileşik Endeks
Farklı ekonomik göstergeleri, belirli ağırlıklarla bir araya getirerek oluşturulan karma endekstir. Örnek: Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Borsa Endeksleri.

Temdit
Vadeli bir ödeme ya da senedin süresinin uzatılmasıdır. Ticaret ve borçlar hukukunda sıkça karşılaşılan bir terimdir. Uygulamada genellikle karşılıklı anlaşmayla yapılır.

Temettü
Anonim şirketlerin kârından ortaklara dağıttığı paydır. Hisse senedi sahipleri bu ödemeye hak kazanır. Şirket kâr dağıtım politikalarına göre temettü dağıtımı değişebilir.

Temettü Emekliliği
Temettü getirisi yüksek hisselere uzun vadeli yatırım yaparak, düzenli pasif gelir elde etmeyi amaçlayan yatırım stratejisidir. Finansal bağımsızlık hedefleyen bireylerce benimsenir.

Toplam Talep
Bir ekonomide belirli bir dönemde, tüm mal ve hizmetlere yönelik toplam harcama miktarıdır. Tüketim, yatırım, kamu harcamaları ve net ihracattan oluşur.

Toplumsallaşma (Ekonomi)
Üretim araçlarının özel mülkiyetten çıkarılarak kamuya veya topluma mal edilmesidir. Kollektivizasyon olarak da adlandırılır. Sosyalist ekonomi anlayışının temel unsurlarındandır.

Transfer Harcaması
Devletin karşılıksız olarak yaptığı ödemelerdir. Emekli maaşları, işsizlik ödenekleri ve sosyal yardım ödemeleri bu kapsama girer.