BASIN İŞ HUKUKU

Basın İş Hukuku, özel kanunu olan ve bu kanun temelinde düzenlenmiş bir alandır. Basın İş Kanunu olarak da kısaltılan, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun, ülkemizde yayınlanan gazete ve süreli yayınlarla, haber ve fotoğraf ajanslarında her türlü fikir ve sanat işlerinde çalışanları kapsamaktadır. Kanun 1952 tarihli olduğundan belirtilmemekle birlikte, bu alana Radyo ve Televizyon çalışanları da girmektedir.

Bu alanda, tazminatın belirlenmesinde meslekte geçen süre çok önemlidir.

Şöyle ki, Basın İş Kanunu’na tabi olarak çalışanların kıdem tazminatı almaya hak kazanmalarının ilk şartı meslekte asgari beş yıl çalışmış olmaktır. Meslekte beş yıldan az çalışan basın mensupları kıdem tazminatına hak kazanamamaktadır. Buna karşın, beş yıllık süre dahilinde farklı kurum ve kuruluşlarda çalışılmış olması hakkın doğmasını etkilemeyecektir. Burada önemli olan husus, basın mesleğine başlandığı yıldır. Buna karşın, kıdem tazminatı son çalışılan kurum ve kuruluştan isteneceğinden, bu işe giriş tarihi dikkate alınacaktır.

İhbar süreleri de kıdeme göre belirlenmektedir. Beş yıldan az hizmeti olan basın mensubu için ihbar süresi bir aydır. Sektörde asgari beş yıl çalışmış basın mensubu için ihbar süresi üç aydır. İş akdinin süreli fesihlerinde, bu sürelere riayet edilmesi esastır.

Basın mensubu için, iş akdini ihbar süresini beklemeksizin feshetme hakkı bulunmaktadır. Şöyle ki; yapılacak olan haber yahut yayının tarzında, basın mensubunun şerefini, şöhtetini ve manevi menfaatini ihlal edebilecek bir vaziyet doğuracak değişiklikler yapılması durumunda bu hak kullanılacak olup, bu durumda gazeteci kıdem tazminatı alabilecektir.

Günlük bir süreli yayında çalışan basın mensubuna, en az bir yıl çalışmış olmak şartiyle, yılda dört hafta tam ücretli izin verilecektir. Gazetecilik mesleğindeki hizmeti on yıldan yukarı olan bir basın mensubuna, altı hafta ücretli izin verilecektir. Gazetecinin kıdemi aynı gazetedeki hizmetine göre değil, meslekteki hizmet süresine göre hesaplanır. Günlük olmayan süreli yayında çalışan gazetecilere ise her altı aylık çalışma devresi için iki hafta ücretli izin verilecektir. İzin hakkından feragat edilemesi mümkün değildir. Çalışma dönemi boyunca eksik kullanılan izin bulunması durumunda bunun dava ile tazmini mümkündür.

Basın mensuplarından, müessese, matbaa, idarehane ve büro gibi yerlerde hizmetlerinin mahiyeti itibariyle aralıksız çalışanlar için günlük iş müddeti, gece ve gündüz devrelerinde sekiz saat olarak tanımlanmıştır. Çalışma süresinin daha fazla hadlere artırılması ve ulusal bayram, genel tatiller ve hafta tatilinde çalışılması, fazla saatlerde çalışma sayılır. Keza, Pazar gününden başka bir gün hafta tatili yapan gazeteci, pazar günü fazla mesai yapmış sayılmaz. Her bir fazla çalışma saati için verilecek ücret, normal çalışma saati ücretinin % 50 fazlasıdır. Ancak, günlük normal çalışma müddetine ilaveten bu madde gereğince tatbik edilecek fazla çalışmaların saat 24 den sonraya tesadüf eden saatlerinde ücret bir misli fazlasiyle ödenir. Fazla saatlerin hesabında, yarım saatten az olan müddetler yarım saat, fazlası ise bir saat sayılır. Fazla saatlerde çalışma, ücretlerini parça başına veya yapılan iş miktarına göre alan gazetecilere yaptırıldığı takdirde dahi bu kimselerin fazla saatlere tekabül eden ücretleri bu maddedeki esaslara göre ödenir. Fazla çalışmalara ait ücretin, mütaakıp ücret tediyesiyle birlikte ödenmesi mecburidir. Fazla çalışma ücretlerinin gününde verilmemesi halinde, her geçen gün için % 5 fazlasiyle ödenir. Fazla mesai günde üç saati geçemez. Çalışma süresi dahilinde ödenmemiş fazla mesai alacağının dava yoluyla tahsili mümkündür.

Basın İş Kanunu hükümlerinden ayrı olarak gazeteciye

Basın İş Kanunu’nun getirdiği korumaya ilaveten, basın mensuplarına İş Kanununun m. 18, m. 19, m. 20, m. 21 ve m. 29 hükümleri kıyas yoluyla uygulanır. Bunun en önemli sonucu ise, haksız fesihlerde işe iade davası açabilmektir.

• Basın İş Hukuku alanında her türlü hukuki bilgilendirme hizmeti sunulması. Basın mensuplarının iş sözleşmelerinin haksız feshi, mobbing uygulaması, fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi gibi uygulamalara karşı işçilik alacakları nedeniyle tazminat davası açılması ve takip edilerek neticelendirilmesi.
• Yasada aranan durumların mevcudiyeti halinde, basın mensuplarının iş akitlerinin haksız feshi halinde işe iade davası açılması ve takip edilerek neticelendirilmesi.
• Basın mensuplarına yapılan haksız soruşturma ve yaptırımlara itiraz edilmesi, bu temelde yasal koşulların oluşması halinde tazminat davası açılması ve takip edilerek neticelendirilmesi.
• Banka personeline yapılan haksız soruşturma ve yaptırımlara itiraz edilmesi, bu temelde yasal koşulların oluşması halinde tazminat davası açılması ve takip edilerek neticelendirilmesi.