SERMAYE PİYASASI SUÇLARI
Sermaye Piyasası Suçlarını, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda tanımlanan suçlar teşkil eder.
Bu suçlar, ilgili yasanın m. 106 hükmünde tanımlanan Bilgi Suistimali, m. 107 hükmünde tanımlanan Piyasa Dolandırıcılığı, m. 109 hükmünde tanımlanan Usulsüz Halka Arz Ve İzinsiz Sermaye Piyasası Faaliyeti, m. 110 hükmünde tanımlanan Güveni Kötüye Kullanma Ve Sahtecilik, m. 111 hükmünde tanımlanan Bilgi Ve Belge Vermeme, Denetimin Engellenmesi, m. 112 hükmünde tanımlanan Yasal Defterlerde, Muhasebe Kayıtlarında Ve Finansal Tablo Ve Raporlarda Usulsüzlük, m. 113 hükmünde tanımlanan Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali suçlarıdır.
Bu suçlardan Bilgi Suistimali Suçu yasanın m. 106 hükmünde düzenlenmiş olup, doğrudan ya da dolaylı olarak sermaye piyasası araçları ya da ihraççılar hakkında, ilgili sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkileyebilecek nitelikteki ve henüz kamuya duyurulmamış bilgilere dayalı olarak ilgili sermaye piyasası araçları için alım ya da satım emri veren veya verdiği emri değiştiren veya iptal eden ve bu suretle kendisine veya bir başkasına menfaat temin etmek şeklinde tanımlanmıştır. Suçun failleri İhraççıların veya bunların bağlı veya hâkim ortaklıklarının yöneticileri, İhraççıların veya bunların bağlı veya hâkim ortaklıklarında pay sahibi olmaları nedeniyle bu bilgilere sahip olan kişiler, iş, meslek ve görevlerinin icrası nedeniyle bu bilgilere sahip olan kişiler, bu bilgileri suç işlemek suretiyle elde eden kişiler ile sahip oldukları bilginin yasa hükmünde belirtilen nitelikte bulunduğunu bilen veya ispat edilmesi hâlinde bilmesi gereken kişiler şeklinde belirtilmiştir. Suç için öngörülen ceza, üç yıldan beş yıla kadar hapis veya adli para cezası olup, bu suçtan dolayı adli para cezasına hükmedilmesi hâlinde verilecek cezanın elde edilen menfaatin iki katından az olamayacağına hükmedilmiştir.
Piyasa Dolandırıcılığı Suçu, yasanın m. 107 hükmünde düzenlenmiş olup, sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapmak, emir vermek emir iptal etmek, emir değiştirmek veya hesap hareketleri gerçekleştirmek şeklinde tanımlanmıştır. Suçun faillerinin üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağına, keza bu suçtan dolayı verilecek olan adli para cezasının miktarı, suçun işlenmesi ile elde edilen menfaatten az olamayacağına hükmedilmiştir. Yasa hükmünün ikinci fıkrasında ise, sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber veren, yorum yapan veya rapor hazırlayan ya da bunları yayan ve bu suretle menfaat sağlayan faillerin üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağına hükmedilmiştir.
Piyasa Dolandırıcılığı Suçu bağlamında pişmanlık durumu da düzenlenmiş olup, yasa hükmünün ilk fıkrasında suçu işleyen failin pişmanlık göstererek, beş yüz bin Türk Lirasından az olmamak üzere, elde ettiği veya elde edilmesine sebep olduğu menfaatin iki katı miktarı kadar parayı Hazineye ödemesi halinde yararlanacağı indirimler düzenlenmiştir. Şayet soruşturma başlamadan önce elde edilen menfaatin iki katı miktarı kadar parayı Hazineye ödenirse, hakkında cezaya hükmolunmayacaktır. Ceza soruşturma evresinde ödenirse, verilecek ceza yarı oranında indirilecek, kovuşturma evresinde hüküm verilinceye kadar ödenirse de ceza üçte bir oranında indirilecektir.
Bilgi suistimali ve piyasa dolandırıcılığı sayılmayan hâller ise SPK m. 108 hükmünde belirtilmiştir. Buna göre; TCMB ya da yetkilendirilmiş başka bir resmî kurum veya bunlar adına hareket eden kişiler tarafından para, döviz kuru, kamu borç yönetim politikalarının uygulanması veya finansal istikrarın sağlanması amacıyla işlem yapılması, Kurul düzenlemelerine göre uygulanan geri alım programları, çalışanlara pay edindirme programları ya da ihraççı veya bağlı ortaklığının çalışanlarına yönelik diğer pay tahsis edilmesi, Kurulun bu Kanun kapsamındaki fiyat istikrarını sağlayıcı işlemlere ve piyasa yapıcılığına ilişkin düzenlemelerine uygun olarak icra edilmeleri kaydıyla, münhasıran bu araçların piyasa fiyatının önceden belirlenmiş bir süre için desteklenmesi amacıyla sermaye piyasası araçlarının alım veya satımının yapılması yahut emir verilmesi veya emir iptal edilmesi fiilleri bilgi suistimali ve piyasa dolandırıcılığı sayılmayan durumlardır.
Bilgi Suistimali ile Piyasa Dolandırıcılığı suçlarının bir tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi hâlinde ise ilgili tüzel kişi hakkında tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunacaktır.
Usulsüz Halka Arz Ve İzinsiz Sermaye Piyasası Faaliyeti Suçu SPK m. 109 hükmünde belirtilmiş olup, birinci fıkraya göre onaylı izahname yayımlama yükümlülüğünü yerine getirmeksizin sermaye piyasası araçlarını halka arz edenlerin ya da onaylı ihraç belgesi olmaksızın sermaye piyasası araçlarını satanların iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağına hükmedilmiş olup, aynı hükmün ikinci fıkrasında ise sermaye piyasasında izinsiz olarak faaliyette bulunanların ise iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağına hükmedilmiştir. İkinci fıkra hükmünde belirtilen failler, bu suçun icrası kapsamında aynı zamanda birinci fıkrada tanımlanan suçu da işledikleri takdirde, sadece bu fıkrada tanımlanan suçtan dolayı cezaya hükmedilecek ancak verilecek ceza yarı oranında artırılacaktır.
Güveni Kötüye Kullanma Ve Sahtecilik Suçu, SPK m. 100 hükmünde detaylı şekilde düzenlenmiştir. Öncelikle bu maddede belirtilen fiillerin güveni kötüye kullanma suçunun nitelikli hâlini oluştururduğu; ancak bu durumda 5237 sayılı Kanunun 155 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre hükmolunacak ceza üç yıldan az olamayacağı belirtilmişir. İşbu suç, yatırım kuruluşuna, 58 inci madde kapsamındaki fon kuruluna ve 59 uncu madde kapsamındaki teminat sorumlularına; sermaye piyasası faaliyetleri sebebiyle veya emanetçi sıfatıyla veya idare etmek için veya teminat olarak veya her ne nam altında olursa olsun, kayden veya fiziken tevdi veya teslim edilen sermaye piyasası araçları, nakit ve diğer her türlü kıymeti kendisinin veya başkasının menfaatine satmak, kullanmak, rehnetmek, gizlemek veya inkâr etmek, yönetim, denetim veya sermaye bakımından dolaylı veya dolaysız olarak ilişkili bulunduğu diğer bir teşebbüs veya şahısla emsallerine göre bariz şekilde farklı fiyat, ücret ve bedel uygulamak ile örtülü işlemlerde bulunarak halka açık ortaklıkların kârını veya mal varlığını azaltmak, halka açık ortaklıklar ve kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıklarının, yönetim, denetim veya sermaye bakımından doğrudan veya dolaylı olarak ilişkide bulundukları gerçek veya tüzel kişiler ile emsallerine uygunluk, piyasa teamülleri, ticari hayatın basiret ve dürüstlük ilkelerine aykırı olarak farklı fiyat, ücret, bedel, şartlar içeren anlaşmalar veya ticari uygulamalar yapmak veya işlem hacmi üretmek gibi işlemlerde bulunarak kârlarını veya malvarlıklarını azaltmak veya kârlarının veya malvarlıklarının artmasını engellemek şeklinde tanımlanmıştır. İlgili yasa hükmünün ikinci fıkrasında Yatırım kuruluşu, Fon Kurulu ve Teminat Sorumluları bünyesinde tutulan kayıtları bozan, yok eden, değiştiren veya erişilmez kılan faillerin iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlacağına, ancak 5237 sayılı Kanunun belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümlerinden mahkûmiyete bağlanan kanuni sonuçların, bu suçtan mahkûm olanlar hakkında da uygulanacağına hükmedilmiştir. Yasa hükmünün birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri kapsamına giren güveni kötüye kullanma suçunu işleyen kişinin, etkin pişmanlık göstererek Yasanın m. 21 hükmünün dördüncü fıkrasında yer alan ödemenin yanı sıra bunun iki katı parayı Hazineye; henüz soruşturma başlamadan önce ödediği takdirde, hakkında cezaya hükmolunmayacağı, soruşturma evresinde ödediği takdirde, verilecek cezanın yarısı oranında indirileceği, kovuşturma evresinde hüküm verilinceye kadar ödediği takdirde, verilecek ceza üçte biri oranında indirileceği hususlarına hükmedilmiştir.
Bilgi Ve Belge Vermeme, Denetimin Engellenmesi Suçu, SPK m. 111 hükmünde düzenlenmiş olup, Kurul veya bu Kanuna göre görevlendirilenler tarafından istenen bilgi, belge ve elektronik ortamda tutulanlar dâhil kayıtları hiç veya istenen şekliyle vermeyen failin bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağına hükmedilmiştir. Kurul veya bu Kanuna göre görevlendirilen kişilerin görevlerini yapmalarını engelleyen fail ise altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacaktır. Bu engelleme sırasında görevli kişilere karşı cebir veya tehdit kullanılmış olması hâlinde ise ayrıca 5237 sayılı Kanunun ilgili maddelerine göre cezaya hükmolunacaktır.
Yasal Defterlerde, Muhasebe Kayıtlarında Ve Finansal Tablo Ve Raporlarda Usulsüzlük Suçu m. 112 hükmünde düzenlenmiş olup, kasıtlı olarak; kanunen tutmakla yükümlü oldukları defter ve kayıtları usulüne uygun tutmayanların, saklamakla yükümlü oldukları defter ve belgeleri kanuni süresince saklamayanların, altı aydan iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağına hükmedilmiştir. Yasanın ikinci fıkrasında ise, kasıtlı olarak; finansal tablo ve raporları gerçeği yansıtmayan şekilde düzenleyenlerin, gerçeğe aykırı hesap açanların, kayıtlarda her türlü muhasebe hilesi yapanların, yanlış veya yanıltıcı bağımsız denetim ve değerleme raporu düzenleyenler ile düzenlenmesini sağlayan ihraççıların sorumlu yönetim kurulu üyeleri veya sorumlu yöneticilerinin, 5237 sayılı Kanunun ilgili hükümlerine göre cezalandırılacağına hükmedilmiştir. Buna karşın, özel belgede sahtecilik suçundan dolayı cezaya hükmedebilmek için, sahte belgenin kullanılmış olması şartı aranmamaktadır. Yatırım kuruluşları ile bu Kanunun Üçüncü Kısmının Dördüncü Bölümünde yer alan kurumlar, 5237 sayılı Kanunun 244 üncü maddesinde tanımlanan sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme suçu açısından banka veya kredi kurumu sayılırlar.
Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali Suçu ise SPK m. 113 hükmünde düzenlenmiş olup, Kurul tarafından icra edilen inceleme veya denetim faaliyeti kapsamında istenen bilgi veya belgelere ilişkin olarak başkalarına açıklamada bulunanların bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağına hükmedilmiştir.