CİNSİYET DEĞİŞTİRME DAVASI
Cinsiyet değiştirme davası iki safhalı bir davadır. Bu davanın ilk safhası ve önkoşulu, cinsiyet değişikliğine izin davasıdır.
Türk Medeni Kanunu m. 40 temelindeki düzenleme uyarınca, cinsiyetini değiştirmek isteyen kimsenin bunun için Mahkeme'den dava ikame etmek suretiyle izin alması gerekecektir.
Yasada bu iznin verilmesinin şartları belirtilmiştir. Şöyle ki; talep sahibinin onsekiz yaşını doldurmuş bulunması ve evli olmaması; bununla birlikte transseksüel yapıda olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu ve üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmi sağlık kurulu raporuyla belgelemesi koşullarının birlikte bulunması zorunludur.
Hukuk pratiğinde, Mahkemeler araştırma hastanelerinde bulunan cinsel kimlik konseyinden rapor talep etmektedir. İlk aşamada bir psikiyatr, geçiş ameliyatı olmak isteyen kişinin ruhen müsait olup olmadığını inceler. Davacı trans bireylerin daha önce psikolojik tedavi belgeleri varsa bunların sunulması olumlu rapor alınabilmesi için gereklidir. Olumlu rapor akabinde tedavi süreci başlamakta ve bu tedavi süreci akabinde reme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmi sağlık kurulu raporuyla belgelemesi koşulu da yerine geldiğinde yasada izin kararı için aranan şartlar tekemmül etmektedir.
Mahkemece yapılacak yargılama sonrasında, koşulların bulunduğunun belirlenmesi halinde, cinsiyet değiştirme izni verilmektedir.
Bu safhadan sonra, verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbi yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmi sağlık kurulu raporuyla doğrulanması halinde, nüfus kayıtlarında cinsiyet değişikliği için ikinci bir dava açılması gerekecektir.
Bu davada yapılacak yargılama sonucunda, Mahkemece yasada aranan tüm koşulların gerçekleştiği tespiti halinde, nüfus kayıtlarında cinsiyet değişikliği kararı verilebilecektir.
Bununla birlikte, trans bireylerin cinsiyet değişikliği ile birlikte, isim değişikliği de gündeme gelecektir. Nasıl ki aidiyet duyulmayan nüfusta yazılı cinsiyet değişecekse, yine aidiyet duyulmayan nüfustaki ismin de değiştirilmesi de gerekecektir. Cinsiyet değiştirme davasının ikinci safhası olan nüfusta cinsiyet değişikliği davasının isim değişikliği talepli de açılması mümkündür. Ancak isim değişikliği için uygulamada bazı mahkemeler hastane raporları temelinde cinsiyet değişikliğini yeterli görmekte ise de, çoğu mahkeme isim değişikliği için tanık deliline de başvurmaktadır.
Cinsiyet değiştirme davaları, nüfus davaları içinde bir alan olmakla birlikte, kendine has spesifik özellikleri olan bir davadır. Sürecin en etkin şekilde ve davacı trans bireyin haklarını koruyacak şekilde işletilebilmesi için, bu davaların cinsiyet değiştirme davaları alanında uzman avukat aracılığı ile takibinde hukuki yarar mevcuttur.